Brontekst bekijken van Zijn

{{=nld=}}
{{-pron-}}
*{{sound}}: {{audio|nl-{{pn}}.ogg|{{pn}}|nld}}
*{{WikiW|IPA}}: {{IPA-nl-standaard|zɛin}};  
**[B] als bezittelijk voornaamwoord zonder nadruk ook vaak uitgesproken als /zən/, wat in de geschreven tekst kan worden weergegeven als [[z'n]]
{{-syll-}}
*zijn
{{-etym-}}
*[A] {{erfwoord|nld}}, via {{dum}} {{Q|sijn|dum}} van {{odt}} {{QZ|sin|odt|0|sīn}}; in de betekenis van ‘bestaan’ aangetroffen vanaf 776  {{wnt-r|M089102}} {{ebank|zijn1}} {{sijs}}<br/>De vormen van het werkwoord zijn op drie verschillende wortels in het {{ine}} terug te voeren.
**De vormen "is", "zij", "zijt" en "zijn" gaan terug op {{ine}} *h₁es- ('zijn'), vergelijk: {{eng}}: {{Q|is|eng}}, {{Q|am|eng}}, {{fas}}: {{Q|است|fas}} (ast), {{lat}}: {{Q|est|lat}}, {{ell}}: {{Q|ἐστί|ell}} (estí), {{san}}: {{Q|अस्ति|san}} (ásti), {{rus}}: {{Q|есть|rus}} (est).
**De vormen "ben", "bent" komen van {{ine}} *bʰuh₂- ('worden'). (Vgl. bijv. {{eng}}: to {{Q|be|eng}}, Proto-Indo-Iraans: [[bhávati]], {{fas}}: [[بودن]], Proto-Slavisch: [[byti]], {{rus}}:[[быть]], {{lat}}: [[-bo]], [[-bundus]], [[fio]], [[fui]], [[futurus]], {{ell}}: [[φύω]], {{lit}}: [[būti]], {{lav}}: [[būt]],)
**De vormen "wezen", "was", "waren", "waart", "ware", "wees", "weest", "geweest", "gewezen" komen van {{ine}} *wes- dat 'verblijven' betekende (vergelijk {{eng}}: {{Q|was|eng}}, {{Q|were|eng}}).
*[B] {{erfwoord|nld}}, via {{dum}} {{Q|sijn|dum}} van {{odt}} {{QZ|sin|odt|0|sīn}}
**Deze vormen gaat terug op {{gem}} *sīnaz, {{ine}} *seino-, vergelijk {{deu}} {{Q|sein|deu}}, {{swe}} {{Q|sin|swe}}. Oorspronkelijk was *seino- een wederkerende vorm verwant aan *swe, vanwaar woorden als {{rus}} {{Q|себя|rus}} (sebja), {{lat}} {{Q|suus|lat}}, {{grc}} {{Q|ἑός|grc}} (heos), {{san}} {{Q|स्व|san}} (sva).
{{-nlstam-|{{pn}}|[[was#Werkwoord_2|was]]|[[geweest]]|/zɛin/|/ʋɑs/|/ɣə'ʋest/|{{nlirr}}|scheid=n|8=[A]}}
{{-verb-|nld}}
'''[A] {{pn}}'''
#{{erga|nld}}: [[bestaan]], [[existeren]]
{{bijv-1|'''[[is|Is]]''' er een oplossing voor dit probleem?}}
#{{erga|nld}} (meestal gevolgd door ''niet meer''): [[leven#Werkwoord|leven]] 
{{bijv-1|Zij '''[[is]]''' niet meer.}}
#{{erga|nld}}: zich [[bevinden]], ergens aanwezig zijn
{{bijv-1|Ik '''[[ben]]''' in de tuin.}}
{{bijv-1|We '''[[waren]]''' in Portugal.}}
#{{erga|nld}}, {{onpr|nld}}: drukt de feitelijke toestand, hoedanigheid of wenselijkheid van iets uit
{{bijv-1|Wat '''is''' er met jou?}}
{{bijv-1|Hoe '''is''' het?}}
{{bijv-1|Wat zal het '''zijn'''?}}
#{{copl|nld}} ''(gevolgd door zelfstandignaamwoordgroep)'': [[gelijk]] zijn aan:
{{bijv-1|Johan '''[[is]]''' onze voorzitter.}}
#{{copl|nld}}''(gevolgd door zelfstandignaamwoordgroep)'': tot de [[groep]] [[behoren]] van
{{bijv-1|De leeuw '''[[is]]''' een dier.}}
#{{copl|nld}} ''(gevolgd door adjectief)'': de [[eigenschap]] hebben:
{{bijv-1|Hij '''[[is]]''' nieuwsgierig.}}
#{{onpr|nld}}, ''~ te'' drukt een soort van verplichting uit, of iets dat noodzakelijk is of voor de hand ligt
{{bijv-1|Dat '''is''' af '''te''' raden.}}
{{bijv-1|Dat '''is te''' verwaarlozen.}}
#{{onpr|nld}}, ''~ te'' drukt een mogelijkheid uit
{{bijv-1|Er '''waren''' stemmen '''te''' horen van achter het muurtje.}}
{{bijv-1|Dat '''is''' niet '''te''' doen.}}
#{{auxl|nld}}: ''~ + {{WikiW|voltooid deelwoord}}'': {{WikiW|Werkwoord#Hulpwerkwoorden|hulpwerkwoord}} van de {{WikiW|voltooide tijd}} van een {{WikiW|Werkwoord#Ergativiteit|ergatief}} werkwoord
{{bijv-1|Komt hij nog? Hij '''[[is]]''' al gekomen.}}
#{{auxl|nld}}: ''~ + {{WikiW|voltooid deelwoord}}'': {{WikiW|Werkwoord#Hulpwerkwoorden|hulpwerkwoord}} van de {{WikiW|voltooide tijd}} van de lijdende vorm
{{bijv-1|Zij '''[[was]]''' zo vreselijk geslagen dat het bloed van haar lijf droop.}}
{{-drv-}}
*[[zijnsvraag]]
*[[welzijn]]
{{-expr-}}
{{fras|nld|als de dood zijn voor|n=7}}
{{fras|nld|er het hart van in zijn|n=5}}
{{fras|nld|snel weg zijn met|n=7}}
*{{fras|nld|van doen zijn|n=4}}
{{fras|nld|zot zijn van|n=7}}
{{-trans-}}
{{trans-top|1. bestaan}}
*{{afr}}: {{trad|af|bestaan}}
*{{hye}}: {{trad|hy|լինել}}
*{{eus}}: {{trad|eu|izan}}
*{{bul}}: {{trad|bg|съм}}
*{{cat}}: {{trad|ca|ser}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}, {{trad|de|bestehen}}, {{trad|de|geben}} (''is er ...? <math>\rightarrow</math> gibt es ...?'')
*{{eng}}: to {{trad|en|be}}
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fao}}: {{trad|fo|vera}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|y}} {{trad|fr|avoir}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hin}}: {{trad|hi|होना}}
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{gle}}: {{trad|ga|bí}}
*{{isl}}: {{trad|is|sinn}}, {{trad|is|vera}}
*{{ind}}: {{trad|id|ada}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{jpn}}: {{trad|ja|在る}}, {{trad|ja|存在する}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{kor}}: {{trad|ko|있다}}, {{trad|ko|존재하다}}
{{trans-mid}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lim}}: {{trad|li|zeen}}, {{trad|li|bestaon}}, {{trad|li|gaeve}} (''is er ...? <math>\rightarrow</math> guuef 't ...?'')
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{dsb}}: {{trad|dsb|byś}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
*{{ukr}}: {{trad|uk|бути}}
*{{hsb}}: {{trad|hsb|być}}
*{{grc}}: {{trad|grc|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|ser}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slv}}: {{trad|sl|biti}}
*{{slk}}: {{trad|sk|byť}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}}
*{{tha}}: {{trad|th|มีอยู่}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{urd}}: {{trad|ur|ہونا}}
*{{vie}}: {{trad|vi|có}}
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|2. leven}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|3. zich bevinden.}}
*{{cat}}: {{trad|ca|ser}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}
*{{eng}}: to {{trad|en|be}}
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|être}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
{{trans-mid}}
*{{grc}}: {{trad|gr|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|estar}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slv}}: {{trad|sl|biti}}
*{{slk}}: {{trad|sk|byť}}
*{{spa}}: {{trad|es|estar}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{vie}}: {{trad|vi|là}}
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|4. drukt de feitelijke toestand, hoedanigheid of wenselijkheid van iets uit}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|5. gelijk zijn aan.}}
*{{cat}}: {{trad|ca|ser}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}
*{{eng}}: to {{trad|en|be}}
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|être}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
{{trans-mid}}
*{{grc}}: {{trad|gr|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|ser}}, {{trad|pt|estar}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slv}}: {{trad|sl|biti}}
*{{slk}}: {{trad|sk|bytie}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}}, {{trad|es|estar}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{vie}}: {{trad|vi|là}}
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|6. tot de groep behoren van}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}
*{{eng}}: to {{trad|en|be}}
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|être}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
{{trans-mid}}
*{{grc}}: {{trad|gr|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|ser}}, {{trad|pt|estar}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slv}}: {{trad|sl|biti}}
*{{slk}}: {{trad|sk|bytie}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}}, {{trad|es|estar}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{vie}}: ''niet vertaald''
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|7. de eigenschap hebben.}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}
*{{eng}}: to {{trad|en|have}}
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|être}}, {{trad|fr|avoir}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
{{trans-mid}}
*{{grc}}: {{trad|gr|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|ser}}, {{trad|pt|estar}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slv}}: {{trad|sl|biti}}
*{{slk}}: {{trad|sk|bytie}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}}, {{trad|es|estar}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{vie}}: {{trad|vi|đã}}, {{trad|vi|rồi}}, {{trad|vi|từng}}
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|8. + te: verplichting}}
*{{eng}}: {{trad|en|be}} + to + lijdende vorm
{{trans-bottom}}
{{trans-top|9. + te: mogelijkheid}}
*{{eng}}: {{trad|en|be}} + ~-ible ~-able
{{trans-bottom}}
{{trans-top|10. '''zijn''' + voltooid deelwoord: hulpwerkwoord van de voltooide tijd van ergatieven}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}
*{{eng}}: to {{trad|en|have}} + voltooid deelwoord
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|été}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
{{trans-mid}}
*{{grc}}: {{trad|gr|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|ser}}, {{trad|pt|estar}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slk}}: {{trad|sk|bytie}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}}, {{trad|es|estar}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{vie}}: {{trad|vi|được}}, {{trad|vi|đã}} {{trad|vi|bị}}
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{trans-top|11. '''zijn''' + voltooid deelwoord: hulpwerkwoord van de voltooide tijd van de lijdende vorm}}
*{{dan}}: at {{trad|da|være}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}} {{trad|de|worden}}
*{{eng}}: to {{trad|en|have}} {{trad|en|been}}
*{{epo}}: {{trad|eo|esti}}
*{{est}}: {{trad|et|olema}}
*{{fin}}: {{trad|fi|olla}}
*{{fra}}: {{trad|fr|être}}
*{{ell}}: {{trad|el|είμαι}} (íme)
*{{hun}}: {{trad|hu|lenni}}
*{{ido}}: {{trad|io|esar}}, {{trad|io|es}}
*{{ita}}: {{trad|it|essere}}
*{{kur}}: {{trad|ku|bûn}}
*{{lat}}: {{trad|la|esse}}
*{{lav}}: {{trad|lv|būt}}
*{{lit}}: {{trad|lt|būti}}
*{{nau}}: {{trad|na|wõnõ}}, {{trad|na|wõn}}, {{trad|na|an}}, {{trad|na|-n}}
{{trans-mid}}
*{{grc}}: {{trad|gr|εἰμί}}
*{{pol}}: {{trad|pl|być}}
*{{por}}: {{trad|pt|ser}}, {{trad|pt|estar}}
*{{que}}: {{trad|qu|kay}}
*{{ron}}: a {{trad|ro|fi}}
*{{rus}}: {{trad|ru|быть}}
*{{slv}}: {{trad|sl|biti}}
*{{slk}}: {{trad|sk|bytie}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}}, {{trad|es|estar}}
*{{ces}}: {{trad|cs|být}}
*{{tur}}: {{trad|tr|olmak}}
*{{vie}}: {{trad|vi|ở}}
*{{cym}}: {{trad|cy|bod}}
*{{swe}}: {{trad|sv|vara}}
{{trans-bottom}}
{{-noun-|nld}}
{{-l-|n|etym=A}}
#{{filosofie|nld}} gegeven dat iets of iemand bestaat
{{-syn-}}
*[[bestaan]]
{{bijv-1|Als ik nu niet "Het '''Zijn''' en het Niets" van [[w:Jean-Paul Sartre|Jean-Paul Sartre]] ga lezen, zal het er wel nooit meer van komen.}}
{{-rel-}}
*[[wezen]], [[wezenlijkheid]]
{{-hypo-}}
{{rel-top}}
{{((}}
*[[aanzijn]]
*[[afzijn]]
{{==}}
*[[alleen-zijn]]
*[[bewustzijn]]
{{==}}
*[[bijeenzijn]]
*[[bijzijn]]
{{==}}
*[[hierzijn]]
*[[samenzijn]]
{{==}}
*[[welzijn]]
*[[ziek-zijn]]
{{))}}
{{rel-bottom}}
{{-drv-}}
* [[zijnsleer]], [[zijnstoestand]]
{{-trans-}}
{{trans-top|}}
{{trans-mid}}
*{{spa}}: {{trad|es|ser}} {{m}}
{{trans-bottom}}
{{-nlpronom-pos-}}
{{-pronom-pos-|nld}}
'''[B] {{pn}}'''
#{{WikiW|Persoon#Derde persoon|derde persoon}} {{WikiW|enkelvoud}}, {{WikiW|Genus|mannelijk}} of {{WikiW|Genus|onzijdig}}
{{bijv-1|Hij liet '''{{pn}}''' hondje uit.}}
{{-prov-}}
{{fras|nld|boontje komt om zijn loontje}}
{{-trans-}}
{{trans-top|1. derde persoon enkelvoud m/o}}
*{{dan}}: {{trad|da|sin}} {{c}}, {{trad|da|sitt}} {{n}}
*{{deu}}: {{trad|de|sein}}
*{{eng}}: {{trad|en|his}}
*{{fra}}: {{trad|fr|son}}
*{{nor}}: {{trad|no|sin}} {{m}}, {{trad|no|si}} {{f}}, {{trad|no|sitt}} {{n}}
{{trans-mid}}
*{{nno}}: {{trad|nn|sin}} {{m}}, {{trad|nn|si}} {{f}}, {{trad|nn|sitt}} {{n}}
*{{rus}}: {{trad|ru|его}}
*{{slv}}: {{trad|sl|njegov}}
*{{spa}}: {{trad|es|su}} {{s}}, {{trad|es|sus}} {{p}}
{{trans-bottom}}
{{-preval-}}
{{wel-GB}}
{{Leesonderzoek-2013}}
{{refs}}